آموزش رایگان بورس – قسمت چهاردهم
آموزش رایگان بورس – قسمت چهاردهم
بورس و شفاف‌سازی سرمایه‌گذاری‌ها
پدیده کاهش فوق العاده شاخص سهام بورس در سال ۸۴ و ۱۳۸۳ نسبت به سال‌های قبل و به ویژه سال ۱۳۸۲ نشان دهنده کاهش قابل ملاحظه بهای سهام است، استانداردهای حسابداری هیات مدیره شركت‌ها را موظف کرده برای کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت خود ذخیره کاهش ارزش در نظر گرفته و در صورت عدم انجام این عمل و اثر قابل ملاحظه رقم کاهش ارزش اظهارنظر حسابرسان در مورد سود و زیان این شركت‌ها بسته به سقف اهمیت مشروط یا مردود خواهد شد. اما در مورد سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت، اختلاف نظر قابل ملاحظه‌ای بین مراجع ذی‌ربط از جمله سازمان حسابرسی، حسابداران رسمی و مرجع ناظر بازار سرمایه به وجود آمده است.
طبق استاندارد حسابداری شمارۀ ۱۵، سرمایه‌گذاری بلندمدت سرمایه‌گذاری‌هایی است که به قصد استفاده مستمر در فعالیت‌های واحد تجاری نگهداری می‌شود. یک سرمایه‌گذاری هنگامی به عنوان دارایی غیرجاری طبقه‌بندی می‌شود که قصد نگهداری آن برای مدت طولانی به وضوح قابل اثبات باشد یا توانایی واگذاری آن از سوی سرمایه‌گذار مشمول محدودیت‌هایی باشد. این اصل صرف نظر از اینکه سرمایه‌گذاری مورد نظر سریع‌المعامله در بازار باشد یا نباشد، مصداق دارد.»
از طرف دیگر بند ۳۴ استاندارد حسابداری شمارۀ (۱۵) که از سوی سازمان حسابرسی تدوین شده سرمایه‌گذاری‌هایی که تحت عنوان دارایی غیرجاری طبقه‌بندی می‌شود، باید در ترازنامه به یکی از روش‌های زیر منعکس شود:
- بهای تمام شده پس از کسر هر گونه ذخیره کاهش دائمی در ارزش
- مبلغ تجدید ارزیابی به عنوان یک نحوه عمل مجاز جایگزین
در نشریه حسابرس سال هفتم شمارۀ ۲۱ ارگان سازمان حسابرسی که در زمستان سال ۱۳۸۴ منتشر شده در پاسخ به پرسش از کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت چنین آمده است:
▪پرسش: کاهش ارزش بازار سرمایه‌گذاری بلندمدت در بورس در چه وضعیت‌هایی به عنوان کاهش دایمی تلقی می‌شود و در صورت ضرورت احتساب ذخیره، مبلغ آن بر چه مبنایی تعیین می‌شود؟
▪پاسخ: بر پایه استاندارد حسابداری شماره ۱۵ با عنوان «حسابداری سرمایه‌گذاری‌ها»، از آنجا که سرمایه‌گذاری بلندمدت با قصد نگهداشت برای مدت طولانی تحصیل می‌شود، ارزش بازار آن از نظر اندازه‌گیری سود و زیان دوره، معمولا مربوط تلقی نمی‌شود.
زیرا، مدیریت واحد سرمایه‌گذار، قصد یا توان آن را ندارد که این ارزش را از طریق فروش سرمایه‌گذاری متبلور سازد.
بدین ترتیب، کاهش در ارزش بازار این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها لزوما کاهش دایمی محسوب نمی‌شود. همچنین وقوع زیان عملیاتی در یک یا چند سال متوالی در واحد سرمایه‌پذیر، الزاما به معنای وقوع کاهش دایمی در ارزش سرمایه‌گذاری در آن واحد نیست.
منظور از کاهش دایمی در ارزش سرمایه‌گذاری، کاهشی است که انتظار نمی‌رود در بلندمدت برگشت شود. دائمی بودن کاهش در ارزش سرمایه‌گذاری بلندمدت باید با توجه به مجموعه مواردی از قبیل متغیرهای اقتصادی، شرایط حاکم بر صنعت (مثلا شدت رقابت و شتاب تغییرات در فناوری)، فعالیت‌های انتفاعی واحد سرمایه‌پذیر، تداوم زیاندهی، عدم بازگشت ارزش‌های اولیه بازار به مدت طولانی یا استمرار کاهش ارزش، سنجیده شود.
در هر حال مسوولیت تعیین موقتی یا دایمی بودن کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت با مدیریت واحد سرمایه‌گذار است که برای این منظور ضروری است از نظر کارشناسان با صلاحیت استفاده شود.
در صورت احراز دایمی بودن کاهش در مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری بلندمدت، ارزش سرمایه‌گذاری و در نتیجه مبلغ ذخیره کاهش ارزش آن، بر مبنای ارزش فعلی جریان‌های آتی وجوه نقد مورد انتظار از سرمایه‌گذاری‌ها تعیین می‌شود.
در تعیین ارزش سرمایه‌گذاری، توجه به عواملی از قبیل ریسک، میزان سهام متعلق به واحد سرمایه‌گذار در واحد سرمایه‌پذیر، محدودیت در توزیع سود سهام توسط واحد سرمایه‌پذیر و محدودیت در واگذاری سهام آن نیز ضروری است.