تصمیم گیری

تصمیم گیری یکی از موارد بسیار مهم در زندگی هر فرد می باشد. تحصیل و آموزش در زندگی انسان بسیار مهم هستند. بنابراین تصمیم گیری آموزشی و تحصیلی برای هر فردی سرنوشت ساز می باشد. در این نوشته سعی به بررسی موضوع مهم تصمیم گیری و بررسی علل و عوامل موثر بر آن داریم.

تعریف تصمیم گیری

فرآیند بررسی، پیش بینی و ارزیابی نتایج از راه حل های موجود و انتخاب قطعی یك راه حل برای رسیدن به هدف را تصمیم گیری می گویند.

نقش و اهمیت تصمیم گیری

زمینه رشد عاطفی، اجتماعی و روانی بیشتری را در تصمیم گیرنده فراهم می آورد.
تصمیم گیری درست و سنجیده كسب موفقیت و در نتیجه احساس رضایتمندی هر چه بیشتر را در فرد فراهم می آورد.
حس مسؤولیت پذیری را در فرد توسعه داده و به او كمك می كند تا پیامدهای تصمیم خود را شخصاً بر عهده بگیرد.
نیاز به استقلال طلبی فرد را ارضا می نماید.
موجب افزایش اعتماد به نفس و خود باوری درفرد می شود.

انواع تصمیم گیری

ساده : تصمیم گیری هایی كه در مورد مسائل روزمره و عادی زندگی گرفته می شود. مثل انتخاب مسیر خاص برای رفتن به سر كار.
اضطراری : تصمیم هایی هستند كه در شرایط اضطراری، وقتی كه به طور ناگهانی با مسئله ای مواجه می شویم اتخاذ می كنیم، برای مثال زمانی كه دوستی با تعارف اولین سیگار پیشنهاد رفتار پرخطری را بدهد ما چه تصمیمی می گیریم ؟
احساسی : تصمیم های هستند كه بر اساس واكنش های هیجانی مثل احساس ترحم، ترس، نگرانی ، غم و … گرفته می شود. مانند كمك به دیگران در شرایط بحرانی و خاص مانند وقوع زلزله یا سیل، مرگ بستگان و …
آنی : تصمیم هایی هستند كه در شرایط غیرمترقبه گرفته می شود. مثل زمان پدیدار شدن یك اتومبیل در مسیر حركت اتومبیل ما كه اتخاذ بهترین تصمیم و رفتار می تواند ما را از صحنه ی تصادف دور نماید. در این نوع تصمیم گیری معمولاً اولین راه حلی كه به ذهن خطور می كند انتخاب و اجرا می شود.
تقدیری : زمانی كه فرد از قدرت و مهارت تصمیم گیری كم بهره باشد. تصمیم را به شانس وا می گذارد مانند فردی كه پاسخ صحیح سؤال چهار گزینه ای را نمی داند ولی یكی از گزینه ها را علامت می زند.
تأخیری : گاهی فرد برای فرار از تصمیم گیری چالش برانگیز آن را به تأخیر می اندازد، مانند كار امروز را به فردا انداختن است.
تصمیم گیری منطقی و اساسی : تصمیم گیریهایی هستند كه نیازمند به تعمق و تفكر بیشتری می باشند. زیرا اثرات آن تا مدت های طولانی زندگی فرد را تحت الشعاع خود قرار می دهند، مثل انتخاب همسر، رشته تحصیلی ، شغل و … این نوع تصمیم گیری عموماً بر اساس واقعیات صورت می پذیرد.

عوامل تأثیر گذار در تصمیم گیری

اطلاعات : شامل دانش، آگاهی و اطلاعاتی است كه درباره موضوع مورد تصمیم از منابع مختلف به دست می آوریم.
فشارهای اجتماعی : شامل فرهنگ، آداب و رسوم، عُرف و قانون جامعه ای است كه تصمیم گیری می كنیم.
موقعیت اجتماعی : شامل نقش و جایگاه و منزلت اجتماعی (اداری، تحصیلی، شغلی و …) تصمیم گیرنده می شود.
فشار همسالان و گروه : فشار گروههایی كه به آن ها تعلق خاطر داریم نیز می تواند در تصمیم گیری ما دخالت داشته باشد.
ویژگی های شخصی : عقاید، ارزش ها، احساسات و باورهای درونی هر شخص در تصمیم گیری های او تأثیر دارد.
سن افراد : خصوصیات مربوط به هر دوره ی سنی مثل نوجوانی ، جوانی ، بزرگسالی و سالمندی در تصمیم گیری های افرادنقش به سزایی دارد.
موقعیت مكانی و زمانی : قرار گرفتن در یك مكان و زمان خاص می تواند تصمیم گیری فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
خواسته ها و آرزوهای والدین : تمایلات و خواسته های والدین در تصمیم گیری فرزندان مخصوصاً نوجوانان، تأثیر زیادی دارد .مثلاً فرزندی كه مجبور می شود به خاطر رضایت والدینش رشته و شغل خاصی را بر خلاف میل و علاقه ی خود انتخاب نماید.
رسانه های جمعی : تبلیغات و پیام هایی كه از طریق رسانه های جمعی منتشر می شود، می تواند تصمیم گیری های افراد را تحت تأثیر قرار دهد.

مراحل تصمیم گیری

مشخص كردن موضوع یا چالش :
در این مرحله موضوع یا مشكل را تعریف و مشخص می كنیم، در مواقعی كه فرصت لازم وجود دارد، با یادداشت كردن موضوع اصلی و تقسیم كردن به اجزاء تشكیل دهنده آن به بررسی دقیق تر می پردازیم.
جمع آوری اطلاعات :
در این مرحله تمامی راه حل های موجود را از طریق بارش فكری جمع آوری می كنیم، تمامی راه حل ها چه خوب و چه بد كه به ذهنمان می رسد را یادداشت كرده و هر یك را ارزش گذاری كرده یا نمره می دهیم.
بررسی عواقب هر انتخاب:
در این مرحله تلاش می كنیم تا با استفاده از نیروی فكر و تجارب ذهن و هم چنین نظرات دیگران به بررسی و پیش بینی پیامدهای مثبت و منفی هر یك از انتخاب های خود در مرحله قبلی بپردازیم.
اجرای تصمیم گیری :
در این مرحله بهترین راه حل بررسی شده از میان انتخابا های قبلی را به مرحله اجرا می گذاریم و تصمیم خود را عملی می كنیم.
ارزشیابی مجدد:
در این مرحله تصمیم گرفته شده را پس از اجرا، ارزیابی می كنیم اگر به نتایج مفید و مثبت دست یافتیم نشان ی آن است كه تصمیم گیری ما درست و موفقیت آمیز بوده است. ولی اگر به نتایج مورد نظر دست نیافتیم. راه حل های قبلی را مجدداً بررسی می كنیم تا تصمیم گیری مناسب تری اتخاذ گردد.

راهكارهای تصمیم گیری درست و منطقی

در تصمیم گیری بهتر است با افراد آگاه متخصص و با تجربه مشورت نماییم.
در مورد تصمیمات گروهی یا خانوادگی بهتر است نظر تمامی افراد گروه را نیز جویا شویم.
برای این كه تصمیم گیرنده ی خوبی باشیم، سعی كنیم خودآگاهی خود را افزایش دهیم.
در مورد مسائل شخصی با حفظ و تقویت اعتماد به نفس، اجازه ندهیم دیگران برای ما تصمیم بگیرند.
مسؤولیت پیامدهای تصمیم خود را شخصاً برعهده بگیریم.
با مدیریت و كنترل هیجان های خود تصمیمات منطقی تری بگیریم. همان طور كه حضرت علی (ع) فرمودند : هنگام خشم، نهتصمیم، نه تنبیه، نه دستور.
در تصمیم گیریهای خود به تمام جوانب موضوع توجه كنیم.
سعی كنیم قبل از اجرای تصمیم خود پیامدهای مثبت و منفی آن را بررسی كنیم و امتیاز بدهیم.
نگاه مثبت، توأم با تفكر و شناخت باعث می شود كه تصمیم های درست تر و منطقی تر بگیریم.
فرصت تصمیم گیری را از دیگران به ویژه فرزندانمان دریغ نكنیم و به آن ها اجازه دهیم در مسائل مربوط به خودشان تمرین تصمیم گیری داشته باشند.
شهامت تصمیم گیری را در خود و دیگران تقویت كنیم.
به عوامل مؤثر در تصمیم گیری مانند اطلاعات درست، تأثیر فشار گروه ها و دوستان، هنجارهای (جامعه، فرهنگ، مذهب) ، رسانه های جمعی و … توجه نماییم.
به منظور جلب توجه فرزندان به پیامدهای هر تصمیم گیری در مورد برخی از مخاطره آمیزترین تصمیم های دوره نوجوانی با آن ها گفتگو كنیم.
هدف گذاری در زندگی مقدمه ی تصمیم گیری است. به عبارت دیگر افرادی كه اهداف كوتاه و بلند مدت خود را در كلیه شئونات زندگی مشخص كرده باشند، راحت تر و مناسب تر تصمیم می گیرند.
مطالعه ی زندگینامه ی انسانهای موفق در عرصه علم و ادب و اقتصاد و … می تواند زمینه ی تصمیم گیری های مناسب تر را در فرد مهیا سازد.

راه مشاور