استرس چیست ؟

استرس چیست ؟ این یکی از سوالات بسیاری مهمی است که تمامی دانش آموزان و الویاء و خانواده‌های داوطلبان باید از آن به خوبی آگاه باشند. می‌توان گفت استرس واكنش جسمانی ، روانی و عاطفی در برابر یك محرك بیرونی است كه می تواند موجب سازگاری فرد با تغییرات شود. برای بهتر فهمیدن این مساله ابتدا سطوح استرس را بیان می کنیم.

سطوح استرس چیست :

الف- استرس كم (مثبت) :

فشار روانی كم در سازگاری ما نقش موثری دارد. مثلاً استرس دانش آموزی را كه امتحان دارد وا می دارد كه در اتاق را ببندد و خود را از بازی و تفریح منع كند تا بتواند درس بخواند. استرس كم در وجود افراد به انگیزه و میلی مثبت برای پیشرفت تبدیل می شود.

ب- استرس زیاد (منفی) :

وقتی فشار روانی شدید، مداوم و طولانی باشد موجب بروز بیماری می گردد.

در استرس زیاد بدن سه مرحله را پشت سر می گذارد.

مرحله هشدار‌: زمانی است كه بدن ما در برای یك محرك بیرونی كه تاكنون با آن مواجه نشده، قرار می گیرد.
مرحله مقاومت : بدن ما با محرك یا وضعیت جدید هماهنگ می شود.
مرحله فرسودگی (خستگی) :‌ انسان در مقابله استرس های طولانی، دچار فرسودگی و خستگی مفرط می شود، چرا كه توانایی بدن محدود است. این خستگی گاه ممكن است به افسردگی و بیماریهای مختلف روحی روانی و یا حتی مرگ فرد منجر شود.

نشانه‌های استرس چیست :

استرس می تواند بعضی از نشانه های زیر را بوجود آورد، شدت و نوع علایم آن در افراد متفاوت است.

نشانه‌های جسمی :

گرفتگی یا انقباض ( گلو – سینه – شكم …)
احساس درد (در ناحیه سر – گردن – كمر)
تپش قلب
پرش های عضلانی (تیك)
خستگی و احساس كوفتگی
دل درد و در اصطلاح فروریختن چیزی در دل
تعریف بدن خصوصاً در كف دست ها
اسهال
مشكلات خواب
ناراحتی معده و گوارش
خشكی دهان
بی حوصلگی خلق ناپایدار
ترس های مرضی بی مورد
زود رنجی
داشتن دلشوره بی دلیل بیقراری

نشانه‌های رفتاری :

پرخاشگری
نداشتن تمركز
جویدن ناخن
مكیدن انگشت
بازی با موی سر
كندن پوست لب (لب گزیدن)
دندان قروچه ( ساییدن دندانها به هم)
بی توجهی به وضع ظاهر
پرخوری یا كم خوری
پرخوابی یا كم خوابی

نشانه های فكری :

گیجی و شلوغی ذهن – اشتباهات مكرر
كم دقتی – بهانه جویی
ناتوانی در به خاطر آوردن حوادث – ضعف در تصمیم گیری

عوامل استرس زا :

استرس می تواند ناشی از علت یا مجموعه ای از عوامل فردی، محیطی و پیرامونی فرد باشد. در زیر به برخی از عوامل استرس زا اشاره کرده ایم:

مرگ همسر یا اعضای خانواده
طلاق
جدایی والدین
ابتلا، به بیماری های صعب العلاج یا از دست دادن عضو
زندانی شدن
از دست دادن شغل
بازنشستگی
وجود فرد معتاد در خانواده
بارداری
تغییرشغل
مرگ یكی از خویشاوندان و یا دوستان نزدیك
تغییر مكان به ویژه مدرسه برای دانش آموزان
بدهكاری
اختلاف با خویشاوندان و آشنایان
مشكل داشتن در محل كار با همكاران
مشاجره و ناسازگاری مداوم با همسر، والدین یا فرزندان
ازدواج

هر یك ازعوامل بالا می تواند با استرس كم یا زیاد همراه باشد كه بدیهی است در استرس زیرا مشكلاتی را برای فرد به همراه خواهد داشت.

بیشترین تاثیر منفی استرس در چه افرادی می‌باشد؟

معمولاً در افرادی كه :

با واقعه ای بسیار ناگوار مواجه می شوند.
نسبت به وقایع و حوادث برداشت ذهنی و طرز تلقی منفی دارند.
وابستگی بیش از حد به خانواده و دیگران دارند.
اعتماد به نفس كافی ندارند.
به جامعه و آینده خوش بین نیستند.
ناراحتی های خود را با دیگران در میان نمی گذارند.
احساس می كنند در برابر حوادث آینده ناتوان هستند.
سابقه ابتلا به بیماریهای روانی و یا جسمی را دارند.
از حمایت های اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی مناسب برخوردار نیستند.
ذهن خود را درگیر مسایل روزمره می كنند.
از ایمان و ابعاد معنوی مناسب برخوردار نیستند.
در گذشته استرس بیشتری را تجربه كرده اند.
بطور ناگهانی و بدون زمینه قبلی با واقعه ای استرس زا مواجه می شوند.
وقایع استرس زا را بصورت طولانی و مداوم تجربه می كنند.

راهكارهای مقابله با استرس چیست :

توصیه های دین مبین اسلام را بكار گیریم از جمله :
- یاد خدا (الا به ذكرا.. تطمئن القلوب)
- توكل به خدا
- اعتقاد و ذكر (انا الله و اناالیه راجعون)
- صلوات بلند
- گریه در مراسم عزاداری
- نمازخواندن

همچنین می توانیم از راهکارهای زیر که توسط روانشناسان توصیه شده است بهره بگیریم.

عوامل استرس را شناسایی كرده و از میان برداریم.
از وقایع اطراف خود اطلاعات دقیق تری كسب كنیم.
از سلامت روحی و جسمی خود مطمئن باشیم و در صورت بروز مشكل به افراد متخصص مراجعه كنیم.
در كارهای خود برنامه ریزی داشته باشیم تا از سردرگمی رهایی یابیم.
برای رسیدن به موقع سركار ، قرار ملاقات ها و … زودتر حركت كنیم.
وقت خود را طوری تنظیم كنیم كه به كارهای مهم خود برسیم.
خود را از شر وسایل اضافی و به درد نخور خلاص می كنیم.
شب ها به موقع و به اندازه كافی بخوابیم.
صبح ها زود از خواب بیدار شویم. ( سحرخیز باش تا كامروا باشی)
عادت های استرس زای خود را ترك كرده یا تغییر دهیم.
به چشمان خود استراحت دهیم. ( گاهی چشم هایمان را ببندیم)
مشكلات را آنچنان كه هستند بپذیریم.
نرمش و ورزش را در برنامه‌ی روزانه خود بگنجانیم.
با آرامش به قدم زدن مخصوصاً در پارك یا محیط های آرام بپردازیم.
در محیط های سرسبز و هوای آزاد( كوه – دشت – اطراف شهر و …) فریاد بكشیم.
با بچه ها بازی كنیم خصوصاً تاب بازی.
از ماساژ بدن توسط دیگران (خصوصاً متخصص) استفاده كنیم.
در وان آب گرم حمام كنیم.
به خاطر مسائل كوچك خود را ناراحت نكنیم، چون كه تمام مشكلاتی كه با آنها مواجه هستیم از همان چیزهای كوچك تشكیل شده اند.
اگر در مقابل حوادث كوچك توان مقابله نداریم سعی كنیم با آنها بسازیم.
در وضعیت آرامی بنشینیم، چشم های خود را ببندیم و اندیشه خود را بر روی یك لغت، یا صدا و یا جمله ای كه دوست داریم، متمركز كنیم و هر فكر دیگر را از ذهن خارج كنیم.
هنگام بروز استرس ، به طور صحیح و عمیق نفس بكشیم یعنی با یك شماره هوا را به ریه ها وارد كنیم، تا چهار شماره هوا را در ریه ها نگه داریم و با دو شماره هوا را از ریه ها بیرون بفرستیم.
غذا را با آرامش و لذت بخوریم.
سعی كنیم در كمك كردن به دیگران پیشقدم شویم.
تلاش كنیم مثبت اندیش باشیم و به خوبی ها و زیبایی ها فكر كنیم.
بخندیم زیرا خنده یكی از سالم ترین پادزهرهای فشار روانی است.
به موسیقی های آرامش بخش و ملایم گوش كنیم( خصوصاً موسیقی بدون كلام)
در مقابل خواسته های نابجای دیگران «نه» بگوییم.
روی اخبار ناخوشایند تكیه نكنیم.
از ورود سموم بخصوص الكل و تنباكو به بدن جلوگیری كنیم، چون این مواد ابتدا نوعی تسكین موقت ایجاد می كنند اما تعادل بدن را بر هم زده و زمینه بروز استرس را مهیا می كنند.
با دیگران در مورد مشكلات و نگرانی های خود صحبت كنیم.
از روش های آرامش بخش استفاده كنیم. ( مانند یوگا – مراقبه – هیپنوتیزم – ماساژ – استنشاق هوای تازه)
مصرف ویتامین C برای محافظت در برابر استرس ضروری است.

اگر با رعایت و انجام موارد یاد شده استرس در فرد كنترل نشد و موجب اختلال گردید بایستی به متخصص روانشناس و یا روانپزشك مراجعه شود.

راه مشاور